Jest to jedyna w Polsce tak wszechstronna wystawa o więziennictwie dostępna każdemu turyście. W Polsce mamy jeszcze dwie inne wystawy poświęcone więziennictwu - w Centralnym Ośrodku Szkolenia Służby Więziennej w Kaliszu oraz w Areszcie Śledczym w Warszawie Mokotów, ale nie są one ogólnodostępne.

Przygotowania do otwarcia wystawy w Raciborzu trwały od połowy 2012 roku, a uroczystego przecięcia wstęgi dokonano 14 lutego 2013 r. podczas okręgowych obchodów święta Służby Więziennej. Elementy umundurowania, sprzętu uzbrojenia i wyposażenie celi oraz mapy zostały przekazane przez dyrektorów śląskich więzień, pochodzą głównie z Raciborza, Zabrza, Katowic i Mysłowic, wiele szczególnie cennych pamiątek przekazał z prywatnych zbiorów funkcjonariusz SW z Cieszyna, mł. chor. Krzysztof Neścior, od lat pasjonujący się historią i prowadzący w Cieszynie własne Muzeum. Część eksponatów została przekazana przez innych funkcjonariuszy - dodaje mjr Justyna Bednarek.

Wystawa mieści się w trzech pomieszczeniach na pierwszej kondygnacji zamku. Jest też podzielona na trzy części. - W sali głównej pokazaliśmy zbiory i pamiątki odnoszące się wprost do tradycji Służby Więziennej. W gablocie umieszczono odznaczenia resortowe (dawne i współczesne), elementy oryginalnego umundurowania, w tym także replikę munduru z okresu międzywojennego. Jest ziemia katyńska przywieziona przez funkcjonariusza z ZK Cieszyn podczas Pielgrzymki delegacji Służby Więziennej do Katynia we wrześniu 2009, rogatywka Wojska Polskiego z 1945 r. wykorzystywana wówczas w umundurowaniu strażników więziennych; odznaka przedwojennej Straży Więziennej z 1928 r., emitowana z okazji 10-lecia jej funkcjonowania. Zgromadziliśmy również elementy uzbrojenia i wyposażenia funkcjonariuszy, dziś już nie używane. Całość uzupełnia kolekcja fotografii, z których część pochodzi z archiwów Narodowego Archiwum Cyfrowego (nieodpłatnie nam udostępnionych), a część z prywatnych zbiorów funkcjonariuszy Służby Więziennej (z czego większość niepublikowana). Fotografie ilustrują Straż Więzienną lat 30. ubiegłego wieku (źródła NAC), służbę funkcjonariuszy w przeciągu niemal ostatnich stu lat, jak również ich życie już po służbie, z rodzinami, w gronie kolegów. W osobnej sali zaaranżowaliśmy celę więzienną nawiązując do historycznych źródeł potwierdzających istnienie na Zamku Piastowskim więzienia. W celi mamy oryginalne drzwi do celi z 1896 r., wykonane na zamówienie austriackiego ministerstwa więziennictwa dla zakładu karnego w Cieszynie, które przez sto lat pełniły w cieszyńskim więzieniu swą funkcję, przedwojenny zamek i fragment kraty z zakładu karnego w Raciborzu, jeden z niewielu (jeśli nie ostatni) zachowany w Polsce pojemnik na nieczystości, tzw. bomba, wykorzystywany dawniej w więzieniach, w których nie było kanalizacji; stare więzienne łóżko i oryginalną więzienną odzież dla skazanych sprzed kilkudziesięciu lat, szafkę i oryginalna grzałkę wykonaną przez więźniów (tzw. buzała), rękodzieła wykonane przez skazanych (tzw.fajans). Zadbaliśmy również o to, aby w salach znalazły się materiały pokazujące współczesną Służbę Więzienną. Zwiedzający mogą obejrzeć prezentacje multimedialne, filmy (m.in. Pamięć krat. 1919-2009 – film powstały w Areszcie Śledczym w Gdańsku), Dla zwiedzających Służba Więzienna przygotowała również informatory i egzemplarze pisma branżowego „Forum Penitencjarne” - opisuje mjr Bednarek.

Okręgowy Inspektorat Służby Więziennej w Katowicach został powołany w dniu 1 września 1996 r. Okręg katowicki jest pierwszym co do wielkości w kraju, zasięgiem terytorialnym obejmuje województwo śląskie. Łącznie we wszystkich jednostkach penitencjarnych przebywa przeciętnie ponad 7,7 tys. osadzonych. Dyrektorowi Okręgowemu Służby Więziennej w Katowicach podlega 9 aresztów śledczych (Bielsko Biała, Bytom, Częstochowa, Gliwice, Katowice, Mysłowice, Sosnowiec, Tarnowskie Góry, Zabrze) i 7 zakładów karnych (Cieszyn, Herby, Jastrzębie - Zdrój Lubliniec, Racibórz, Wojkowice, Zabrze). W ramach jednostek funkcjonuje pięć oddziałów terapeutycznych (dla osób z zaburzeniami psychicznymi, upośledzonych umysłowo, uzależnionych od alkoholu i narkotyków), Zespół Szkół dla Dorosłych, Ośrodek Diagnostyczny oraz przywięzienny szpital z oddziałem internistycznym i okulistycznym. Na terenie jednostek penitencjarnych funkcjonują dwa oddziały dla osadzonych szczególnie niebezpiecznych, stwarzających poważne zagrożenie społeczne. Są to oddziały w ZK Racibórz i AŚ Katowice, w których stworzono szczególne warunki zapewniające wzmożoną ochronę społeczeństwa i bezpieczeństwo zakładu. Na oddziałach tych może przebywać w sumie 44 najgroźniejszych przestępców. W dwóch jednostkach – w ZK Lubliniec i AŚ Katowice – karę odbywają również skazane kobiety. W okręgu katowickim pełni służbę niemal 2,5 tys. funkcjonariuszy. Zadania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa realizuje w więzieniach przede wszystkim służba ochronna. W okręgu katowickim służba ochronna to 1473 funkcjonariuszy działów ochrony, co stanowi niemal 60% kadry Służby Więziennej Śląska. W 2010 r. z kadry ochronnej powołano Grupę Interwencyjną Służby Więziennej. W jej szeregach znaleźli się funkcjonariusze o szczególnych predyspozycjach psychofizycznych, którzy m.in. działają w sytuacjach zagrożenia występujących na terenie więzień lub podczas transportowania skazanych.